Gleba powstała już miliony lat temu w wyniku procesów glebotwórczych. Procesy te w wyniku rozpadu skał na drobiny piasku, iłu i gliny stworzyły szkielet gleby, stanowiący około 50% objętości. Pozostałą część stanowią woda, powietrze, substancje organiczne, korzenie roślin i mikroorganizmy, które dodatkowo są ważnym obiegiem materii.
Ze względu na zawartość składników takich jak: piasek, ił i glinę, gleba została podzielona na różne typy. Wyróżniamy gleby piaszczyste, ilaste i gliniaste. Jeżeli zawiera równe części w/w składników, wtedy będzie to gleba ilasta. Dość łatwo możemy rozpoznać typ gleby, poprzez test ugniatania w dłoni. Gleby piaszczyste będą sypkie i nie będą się sklejały. Gleby ilaste będą miękkie a gliniaste lepkie i błyszczące po przetarciu palcami. Dodatkowo gleby dzielimy ze względu na zawartość wapnia, który jest ważnym elementem odżywczym dla roślin. Wapień też wpływa na strukturę i dostępność pozostałych składników w glebie.
Struktura gleby
Gleba składa się z cząstek tworzących agregaty z pustymi przestrzeniami. Przestrzenie te oraz ich wielkość determinuje strukturę gleby. W przypadku dużych przestrzeni, gleba jest dobrze przewietrzona i nie zalega w niej woda. Natomiast z małymi przestrzeniami, zatrzymuje wodę. Przestrzenie dodatkowo ułatwiają przemieszczanie się drobnoustrojom i korzeniom roślin. Strukturę gleby można łatwo zniszczyć poprzez udeptanie, ugnieceniem przez maszyny, powodzi albo przeprowadzonych zabiegów kultywacyjnych podczas silnych deszczów lub mrozów.
Przeczytaj również: Jak założyć warzywnik?
Związki organiczne
W każdej glebie znajdują się związki organiczne w mniejszej lub większej ilości. Powstają w wyniku rozpadu i rozkładu resztek roślinnych i zwierzęcych. Źródłem są rośliny, drobne zwierzęta, owady, mikroorganizmy i nawozy od zwierzęce. Miliardy mikroorganizmów bytujących w ziemi nieustannie rozkłada materiał organiczny. Uwolnione składniki mineralne przyswajane są ponownie przez rośliny. Zaletą materiałów organicznych jest wiązanie cząstek gleby, tworzących drobiny. Struktura ta poprawia przepuszczalność i dobrze wpływa na gleby ciężkie typu gliniastego, które stają się luźniejsze i łatwiej dostępne dla korzeni roślin. Na glebach piaszczystych poprawia wilgotność i zatrzymywanie składników pokarmowych. Dodatkowo jest źródłem pokarmu dla mikroorganizmów. W dobrze uprawianej glebie zawsze regularnie dostarczamy materii organicznej w postaci nawozów organicznych, typu obornik, kompost czy gnojówka.
Kultywacja gleby
W Polsce mamy różne rodzaje gleby, ale i tak w większości musimy je przygotować pod uprawy. Ziemia zazwyczaj jest przekopywana na jesieni wraz z dodatkiem nawozów organicznych. Taki zabieg poprawia strukturę podłoża, jednocześnie oczyszcza po części ze szkodników. U ciężkich gleb typu gliniastego, taki zabieg poprawia przepuszczalność i przewiewność podłoża. U ziem lekkich zabieg przekopania wraz z nawozami poprawia jej zasobność w składniki pokarmowe i wodne.
Przeczytaj również: Przygotowanie podłoża pod uprawę warzyw
Typy gleby – opis szczegółowy
Na wstępie wspomniałem o tym, że wyróżniamy 3 rodzaje gleby. Przynależność danego typu podłoża determinuje pochodzenie cząstek z jakich jest zbudowana. Cząstki pochodzą oczywiście od skały macierzystej, która rozpada się pod wpływem czynników atmosferycznych na przestrzeni lat. Dodatkowo cząstki te mieszają się z pozostałymi składnikami gleby takimi jak substancje organiczne powstałe wskutek rozkładu materii organicznej pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Takie gleby zasiedlają bakterie, grzyby i inne mikroorganizmy, które wpływają na właściwości gleby. Dla ogrodnictwa najważniejszy jest podział na zawartość piasku i gliny w glebie oraz jej kwasowości lub zasadowości.
Gleby piaszczyste
Ten typ gleby składa się z dużych cząstek otoczonych pustymi przestrzeniami. Gleby takie odznaczają się łatwą przepuszczalnością wody, dużą zawartością powietrza, są lekkie i łatwo się nagrzewają. Niestety szybko ulegają przesuszeniu i z reguły szybko wymywają się z takiego podłoża składniki pokarmowe. Podłoże takie możemy poprawić poprzez dodanie dużej ilości materiału organicznego, który poprawi strukturę i zatrzymywanie w niej wody i składników odżywczych.
Przeczytaj również: Dobre sąsiedztwo roślin warzywnych
Gleby gliniaste
Gleby te składają się z cząstek gliny, które są małe i przylegają do siebie co powoduje, że występuje utrudniony przepływ wody i powietrza. Ten typ gleby po opadach deszczu robi się grząski i błotnisty a podczas upałów i suszy staje się twarda i skorupiasta. Mimo, że gleba gliniasta należy do ziem zimnych, czyli długo nagrzewających się, to jest glebą bogatą w składniki pokarmowe. Aby poprawić strukturę tego typu ziemi, wystarczy regularnie dodawać materiał organiczny jak również wapno. Ten zabieg spowoduje, że podłoże stanie się bardziej luźne, przepuszczalne i napowietrzone.
Gleby ilaste
Trzeci typ gleby, czyli gleba ilasta posiada właściwości obu poprzednich typów ziem. To dość ciężkie podłoże. Jedynie dodatek materiałów organicznych poprawia jej strukturę powodując lepsze napowietrzenie. Gleby ilaste dzieli się na 3 podtypy, na lekkie, średnie i ciężkie. Uzależnione od stosunku zawartości gliny i piasku. Ziemia typowo ilasta, czyli zawierająca przewagę tego składnika, zawiera mieszaninę piasku, gliny i mułu wraz ze sporą zawartością materii organicznej. Utrzymuje wodę i składniki pokarmowe, dużą zawartość powietrza i ma dobrą przepuszczalność. Ten typ gleby jest idealny dla ogrodników.
Gleby torfowe
Wyróżniamy jeszcze gleby torfowe, które w przeciwieństwie do 3 powyższych, powstają jedynie z rozłożonego materiału organicznego. Ten typ ziemi jest kwaśny i słabo przepuszczalny oraz praktycznie jałowy. Często wykorzystywany w produkcji roślinnej w ogrodnictwie. Podłoże ogrodnicze z tego typu gleby przygotowuje się poprzez dodanie wapna, substancji odżywczych, piasku lub żwirku, perlitu dla poprawy przepuszczalności.
Przeczytaj również: Najczęstsze choroby warzyw strączkowych
Uprawa gleby
Większość ziem magazynuje substancje organiczne, składające się z resztek roślin i zwierząt w różnym stadium rozkładu. Te substancje umożliwiają przetrwanie w glebie mikroorganizmów, które wpływają na żyzność gleby. Substancje w fazie rozkładu dodatkowo zatrzymują wodę, zapewniają napowietrzenie i co ważne są źródłem substancji pokarmowych dla roślin. W przypadku ziem leżących odłogiem substancje organiczne rozkładane są wolno, natomiast w ziemi uprawnej szybko. To powoduje, że musimy regularnie uzupełniać ich zawartość w naszych ogrodach i polach uprawnych, dodając nawozu, kompostu lub próchnicy.
Uprawa gleby aby była właściwa wymaga od nas znajomości typu gleby jaki posiadamy w naszym ogrodzie. Wtedy jesteśmy wstanie zapewnić jej właściwą uprawę, zapewniając mikroorganizmom jak i roślinom odpowiednie warunki ich rozwoju. Do elementów uprawy ziemi, możemy zaliczyć przygotowanie odpowiedniego drenażu, badanie i doprowadzenie do pożądanego pH gleby, nawożenie mineralne i organiczne. Dodatkowo do uprawy gleby zaliczamy także ściółkowanie i dodawanie zielonych nawozów(rośliny takie jak koniczyna, wyka ozima, gorczyca, gryka).
Uprawa gleby gliniastej
Pierwszym ważnym elementem jaki wykonujemy jest sprawdzenie pH gleby. W przypadku zbyt kwaśnej, wapnujemy co powoduje lepszą agregację cząstek gliny. Kiedy mamy zbyt alkaliczną glebę, możemy dodać kwaśny torf dla zbicia zasadowości lub gips( w przypadku kiedy tylko chcemy poprawić strukturę gleby ale bez zmiany odczynu). Gleby gliniaste z reguły bywają słabo przepuszczalne, dla poprawy dodajemy substancji organicznych(obornik, kompost). Ważne! w ogrodzie po opadach deszczu unikamy chodzenia po takim podłożu aby go nie ubijać dodatkowo. Ten typ podłoża często wymaga założenia systemu drenów odprowadzających nadmiar wody. Nawadnianie ograniczamy z reguły do okresów letnich i długotrwałych susz, ponieważ sama w sobie dobrze zatrzymuje wodę. Dla poprawy takiej ziemi i zapobieganiu wysuszeniu jak pękaniu w okresach suszy zaleca się ściółkowanie, np. korą.
Wszelkie zabiegi kultywacyjne wykonujemy, gdy ziemia jest wilgotna. Najlepiej przekopywać ją jesienią widłami. Powstałe bryły pozostawiamy przez zimę, co poprawi jej strukturę, dzięki działaniom mrozu, śniegu i deszczu. W tym samym momencie możemy dodać substancje organiczne, takie jak ziemia liściowa, kompostowa lub kompostowana kora, która dodatkowo lekko zakwasi nam podłoże. Uważamy z obornikiem, który przekopujemy dopiero na wiosnę, ponieważ w tego rodzaju gleby jest mało tlenu, co skutkuje słabym rozkładem, Obornik używamy jedynie dobrze rozłożony. Możemy używać nawozów mineralnych pod warunkiem, że poprawiliśmy strukturę gleby, inaczej rośliny nie będą mogły przyswoić substancji odżywczych.
Przeczytaj również: Najczęstsze choroby warzyw psiankowatych
Uprawa gleby piaszczystej
Ten rodzaj gleby dość często ulega zakwaszeniu ze względu na wymywanie wapnia, dlatego należy skontrolować pH i ewentualnie skorygować poprzez dodanie odpowiednich materiałów(patrz wyżej gleby gliniaste). Gleby piaszczyste należą do najbardziej przepuszczalnych co powoduje, że w przypadku kiedy mamy tzw. podeszwę płużną musimy zastosować drenaż. Najczęściej jednak ten zabieg nie musi być wykonywany, ponieważ gleba ta również szybko się wysusza. Takie podłoża często nawadniamy już w okresie od wiosny aż do jesieni. Koniecznie ściółkujemy ziemię, aby zatrzymać wilgoć w podłożu. Dla poprawy zatrzymywania wilgotności, dodajemy duże ilości materii organicznej. Przekopujemy na wiosnę wraz z nawozami organicznymi typu dobrze przefermentowany obornik, kompost czy ziemia liściowa i od razu ją równamy. Ten rodzaj podłoża wymaga regularnego dostarczania składników mineralnych.
Uprawa gleby ilastej
Ten typ gleby jest najbardziej pożądany przez ogrodników. I wymaga najmniej pracy. Oczywiście sprawdzamy pH i ewentualnie korygujemy poprzez wapnowanie. Przepuszczalność podobna do gleby gliniastych, ale w dużej mierze zależy od ilości frakcji piaskowej. Z reguły wymaga założenia drenażu w ogrodzie. Należy ją ściółkować w celu utrzymania wilgotności na stałym poziomie i przeciwdziałać tworzeniu się skorupy. Przekopujemy na jesieni wraz z nawozami organicznymi i pozostawiamy na zimę. Możemy zamiennie zastosować nawozy zielone jesienią. Przed mrozami przekopujemy wraz ziemią, niezbyt głęboko do 10 cm. Gleba ilasta bywa uboższa w składniki mineralne niż gliniasta, dlatego pamiętamy o regularnym nawożeniu mineralnym.
Każda roślina od kwiatów jednorocznych, poprzez byliny, krzewy czy drzewa, dla prawidłowego wzrostu wymaga dobrze przygotowanego podłoża. Każdy rodzaj gleby nadaje się do uprawy. Jedynie należy pamiętać o prawidłowej pielęgnacji podłoża jakie posiadamy w ogrodzie.
Pamiętaj!
Gleba to też żywy „organizm”
Przeczytaj również:
Foto: Pexels i Pixabay
Witam.
Mam na imię Sebastian. Jestem ogrodnikiem z wieloletnim doświadczeniem, pasjonatem roślin. Już od najmłodszych lat swojego życia interesowała mnie przyroda a zwłaszcza świat roślin. To właśnie spowodowało wybór mojej ścieżki życiowej jakim jest ogrodnictwo począwszy od wyboru branżowej szkoły średniej. Od zawsze otaczałem się roślinami, co powodowało w rodzinie niemałą konsternację, jak w domu czy w ogrodzie przybywały kolejne rośliny. Ogrodnictwo jest dziedziną w której cały czas coś się dzieje, pojawiają się nowe odmiany roślin, nowości techniczne oraz sprzęt. Mimo, że mam już ponad 25 letnie doświadczenie, cały czas uczę się i staram na bieżąco zdobywać nowe informację. Przez wiele lat pracowałem w szkółkach przy produkcji drzewek, krzewów liściastych i iglastych oraz bylin. Udało mi się także zdobyć doświadczenie poprzez pracę w szklarniach przy produkcji roślin doniczkowych. Dodatkowo dzięki podjętej pracy w firmie zakładającej ogrody od A do Z, mogłem zdobyć doświadczenie w kompleksowym zakładaniu ogrodów wraz z instalacją nawodnienia. Dzięki temu mogę podzielić się wiedzą i doświadczeniem, jak również pomóc w założeniu ogrodu i jego pielęgnacji. Serdecznie zapraszam.