Węże budzą w nas różnorodne emocje. Wiele osób traktuje je jako niebezpieczne, tajemnicze istoty, które swoją obecnością mogą wywołać strach lub niepokój. Nic dziwnego – węże przez wieki były postrzegane jako symbol grozy, związany z mitologią i religią. Ich wędrówki w cieniu tajemniczych mrocznych zakątków, pełne zagadek i nieprzewidywalności, potęgowały naszą wyobraźnię. Jednak, wbrew powszechnym przekonaniom, nie wszystkie węże to groźne drapieżniki.
Na całym świecie występuje około 3000 gatunków węży, ale tylko niewielka część z nich jest jadowita. Zaledwie 10-25% węży stanowi zagrożenie dla człowieka. W Polsce mamy do czynienia z tylko pięcioma gatunkami węży, a tylko jeden z nich jest rzeczywiście jadowity. Choć na co dzień węże rzadko stanowią zagrożenie, warto znać podstawowe informacje na ich temat, zwłaszcza te, które dotyczą ich występowania w naszym kraju.
Węże w Polsce – Przegląd gatunków
W Polsce możemy spotkać kilka gatunków węży, z których tylko jeden może stanowić zagrożenie dla zdrowia człowieka. Pozostałe są całkowicie niegroźne, a ich obecność w ekosystemie jest bardzo istotna. Każdy z tych węży pełni swoje funkcje w naturze, kontrolując liczebność gryzoni, płazów czy innych drobnych zwierząt. W artykule zaprezentujemy szczegóły dotyczące węży występujących w Polsce, aby obalić mit o „złowrogich” gadach.
Żmija zygzakowata (Vipera berus) – jedyny jadowity wąż w Polsce
Żmija zygzakowata to bezsprzecznie najbardziej znany i jedyny jadowity wąż w Polsce. Choć kojarzona z groźnym drapieżnikiem, w rzeczywistości żmija nie jest agresywna i nie atakuje człowieka bez powodu. Zwykle stara się unikać kontaktu z ludźmi i tylko w sytuacji zagrożenia może zdecydować się na obronę. Warto wiedzieć, że żmija nie jest w stanie atakować z ukrycia – jej charakterystyczny zygzak na grzbiecie sprawia, że wąż staje się doskonale widoczny, co w połączeniu z jej naturą sprawia, że unika ona konfrontacji.
Żmija zygzakowata jest stosunkowo niewielkim wężem, osiągającym długość od 50 do 80 cm. Zdecydowanie najczęściej spotykana jest na torfowiskach, w wilgotnych lasach, w pobliżu górskich łąk oraz na skrajach lasów. Największą liczebność obserwuje się w Bieszczadach, na Pomorzu i w okolicach Białegostoku. Choć jad żmii zygzakowatej może być niebezpieczny, to dla zdrowych dorosłych osób zazwyczaj nie stanowi zagrożenia dla życia. Ryzyko związane z ukąszeniem jest jednak wyższe u dzieci, osób starszych oraz tych z osłabionym układem odpornościowym.
Zatrucie jadem żmii zygzakowatej prowadzi do szeregu nieprzyjemnych objawów, takich jak ból, obrzęk, osłabienie, zawroty głowy czy nudności. W przypadku ukąszenia należy natychmiast udać się do najbliższego szpitala, gdzie zostanie podjęte odpowiednie leczenie. Warto również pamiętać, że u osób uczulonych na jad węża może wystąpić reakcja alergiczna – anafilaksja, która może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.
WAŻNE! W Polsce żmija zygzakowata jest pod ochroną!
Gniewosz plamisty (Coronella austriaca) – bezpieczny, ale podobny do żmii
To wąż, który bywa mylony z żmiją zygzakowatą ze względu na podobny wygląd, szczególnie na poziomie ogólnych konturów ciała. Mimo że wygląda na groźnego drapieżnika, gniewosz plamisty jest zupełnie nieszkodliwy dla człowieka. Jest to gatunek węża o stosunkowo niewielkich rozmiarach, osiągający długość 60–80 cm.
Gniewosz plamisty wyróżnia się okrągłym pyszczkiem, a także źrenicą w kształcie koła, co stanowi wyraźną różnicę w porównaniu do żmii. Dodatkowo, gniewosz charakteryzuje się bardzo zróżnicowanym ubarwieniem, z brązowo-rdzawym grzbietem samców oraz szaro-brązowym u samic. Zwykle spotyka się go na suchych polanach i skrajach lasów, głównie w południowej Polsce. Warto zaznaczyć, że wąż ten jest objęty ochroną w Polsce.
Przeczytaj również: Jeże w Polsce, czy będą musiały wyginąć?
Wąż Eskulapa (Zamenis longissimus) – gigant wśród polskich węży
To największy wąż, jaki występuje w Polsce. Może osiągnąć długość nawet 2,5 metra, co czyni go jedną z najbardziej imponujących istot w polskim środowisku. Jest to wąż, który preferuje spokojne miejsca, takie jak bieszczadzkie lasy i górzyste tereny. Warto dodać, że wąż Eskulapa nie jest jadowity, a jego jedyną bronią w obliczu zagrożenia jest ucieczka.
Ubarwienie węża Eskulapa jest oliwkowobrązowe, z jaśniejszymi plamkami, które pomagają mu wtopić się w tło otoczenia. Jest to wąż stosunkowo rzadki w Polsce, wpisany na listę gatunków zagrożonych wyginięciem. W związku z tym należy dbać o ochronę tego pięknego i cennego gatunku, którego liczebność w Polsce zmniejsza się z roku na rok.
Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix) – powszechnie spotykany wąż wodny
To wąż, który występuje praktycznie na całym terenie Polski, z wyjątkiem najwyższych gór. Jest to gatunek węża pod ścisłą ochroną, a jego obecność w polskim ekosystemie jest niezwykle cenna. Zaskroniec żywi się głównie rybami, płazami oraz drobnymi kręgowcami, a jego długi, zielonkawy grzbiet sprawia, że jest dość łatwy do rozpoznania.
Zaskrońce są dość płochliwe, ale nie są niebezpieczne dla ludzi. Zdecydowanie preferują unikanie kontaktu z człowiekiem. Cechą charakterystyczną dla tego gatunku są żółto-pomarańczowe plamy za głową i na skroniach, które przypominają kształtem półksiężyce.
Przeczytaj również: Jaszczurki występujące w Polsce
Zaskroniec rybołów (Natrix tessellata) – mało znany, ale fascynujący wąż
To wąż bardzo podobny do zaskrońca zwyczajnego, jednak różniący się od niego kilkoma cechami. Wąż ten może dorastać do długości nawet 1,5 metra i jest specjalistą w łowieniu ryb. Jego zasięg występowania w Polsce jest bardzo ograniczony i niepewny. Głównie spotyka się go w pobliżu wód, takich jak rzeki czy jeziora.
Pomimo swojej długości, ten wąż nie stanowi zagrożenia dla człowieka. Zaskrońce rybołowy preferują ucieczkę. Ich jad nie jest niebezpieczny dla ludzi. Gatunek ten jest stosunkowo rzadki, a jego występowanie na terenie Polski związane jest z ocieplaniem się klimatu.
Podsumowanie – Węże w Polsce
Węże występujące w Polsce nie są groźne, jak mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka. Choć jeden gatunek – żmija zygzakowata – może stanowić zagrożenie, nie ma powodu, by się ich bać. Zaskrońce, gniewosz plamisty oraz wąż Eskulapa to przykłady węży, które są całkowicie nieszkodliwe i pełnią ważną rolę w ekosystemie. Pamiętajmy, by z szacunkiem podchodzić do dzikich zwierząt i nie niepokoić ich w naturalnym środowisku.
Przeczytaj również:
Osy i szerszenie na działce i w ogrodzie
Turkuć podjadek – jak go zwalczać?
Cześć! Mam na imię Artur i od lat fascynuję się roślinami – ich uprawą, pielęgnacją oraz zgłębianiem tajników ogrodnictwa i hodowli roślin doniczkowych. To moja pasja, którą chcę dzielić się z innymi. Dlatego tworzę artykuły na Stacja Ogród – miejscu pełnym inspiracji, sprawdzonych porad i praktycznych wskazówek, które pomogą Ci zadbać o rośliny i stworzyć piękną, zieloną przestrzeń. Zapraszam Cię nie tylko na naszą stronę, ale także do śledzenia profilu Stacja Ogród na Facebooku i dołączenia do naszej grupy – wspólnej przestrzeni, gdzie wymieniamy się doświadczeniami, pomysłami i miłością do ogrodnictwa. Do zobaczenia!